Er valt me iets op aan mijn eigen taalgebruik en dat van alle Nederlandssprekenden om mij heen. Waar ik vroeger heb geleerd dat we bijzinnen dienen uit te spreken zoals we ze schrijven, heb ik nu het idee dat we met z’n allen in de spreektaal steeds vaker afwijken van de schrijftaal. Althans, waar het de uitspraak van bijzinnen betreft.
Een voorbeeld. ‘Ik vind dat we een aantal paragrafen uit de begroting moeten herzien, want er staan nu te veel onduidelijkheden in.’ Zoals je ziet, staat in deze zin de komma netjes waar zij hoort te staan, te weten vóór het voegwoord (want). Volgens mij is dat ook de manier waarop we een dergelijke zin vroeger uitspraken, dat wil zeggen: we lieten een natuurlijke pauze vallen op de plek van de komma en vervolgden de zin daarna bij het voegwoord. ‘Ik vind dat we een aantal paragrafen uit de begroting moeten herzien,’ [natuurlijke spreekpauze] ‘want er staan nu te veel onduidelijkheden in.’
Dit is echter niet hoe dergelijke zinnen tegenwoordig uitgesproken worden. In de praktijk hoor ik heel vaak dit: ‘Ik vind dat we een aantal paragrafen uit de begroting moeten herzien, want’ [spreekpauze] ‘er staan nu te veel onduidelijkheden in.’ Deze taalverandering lijkt niet voorbehouden aan bepaalde groepen in de samenleving, want ik hoor haar bij iedereen terugkomen: man, vrouw, oud, jong (mijn zoontje van 4!!!).
Ik denk niet dat er door deze verandering veel verloren gaat en vind de nieuwe manier van bijzinnen uitspreken ergens ook wel logisch. Doordat je het voegwoord al hebt uitgesproken, heb je voor jezelf en de andere gesprekspartners al duidelijk wat het verband tussen hoofd- en bijzin gaat zijn. Het voordeel ten opzichte van de ‘oude’ spreekwijze is echter dat je hersenen nu wat meer tijd hebben om de daadwerkelijke bijzin te formuleren, vóórdat je hem gaat uitspreken.
Tot zover dit wel heel specifieke, taalkundige mini-essay.
De Laatste IJsschots 